Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng khốc liệt, điều gì tạo nên sự khác biệt giữa các doanh nghiệp – công nghệ, vốn đầu tư hay con người?
Câu trả lời nằm ở nguồn nhân lực, yếu tố được xem là “trái tim” của mọi tổ chức. Không chỉ góp phần vận hành hệ thống, con người còn là trung tâm của sáng tạo, đổi mới và phát triển bền vững.
Vậy nguồn nhân lực là gì, khác gì với “nhân lực”, và thực trạng phát triển nguồn nhân lực tại các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay ra sao? Hãy cùng LangGo Careers tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
1. Nguồn nhân lực là gì?
1.1. Khái niệm nhân lực
Nhân lực là tổng hợp năng lực thể chất và trí tuệ của con người, được huy động trong quá trình lao động và sáng tạo giá trị cho xã hội.
Không giống như các nguồn lực vật chất như vốn, máy móc hay công nghệ, nhân lực mang tính sống động và linh hoạt vì con người có thể tự học hỏi, thích nghi và phát triển theo thời gian
Chính vì vậy, chất lượng nhân lực phản ánh năng lực sản xuất và trình độ phát triển của mỗi quốc gia, tổ chức hay doanh nghiệp.
1.2. Khái niệm nguồn nhân lực
Nếu nhân lực đề cập đến khả năng lao động của từng cá nhân, thì nguồn nhân lực là tổng thể con người trong một tổ chức, địa phương hoặc quốc gia có khả năng tham gia vào quá trình lao động, sản xuất và sáng tạo.
Theo cách hiểu hiện đại, nguồn nhân lực (Human Resources – HR) là toàn bộ kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm, năng lực và sức sáng tạo của con người được huy động cho sự phát triển của tổ chức hay nền kinh tế.
Đây là nguồn lực chiến lược, vì chỉ có con người mới có khả năng khai thác, vận hành và sáng tạo ra các nguồn lực khác như tài chính, công nghệ hay vật chất.
Nguồn nhân lực được thể hiện ở hai khía cạnh chính:
- Về số lượng: Là quy mô và cơ cấu lực lượng lao động, số người trong độ tuổi lao động, có khả năng và nhu cầu làm việc.
- Về chất lượng: Là mức độ đáp ứng về sức khỏe, trình độ chuyên môn, kỹ năng, thái độ và năng lực sáng tạo của người lao động.
Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu và chuyển đổi số hiện nay, nguồn nhân lực chất lượng cao trở thành yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.
Đầu tư vào con người không chỉ là trách nhiệm, mà là chiến lược dài hạn giúp doanh nghiệp phát triển bền vững và thích ứng với thay đổi của thời đại.
XEM THÊM:
>>> VĂN HÓA DOANH NGHIỆP LÀ GÌ? CÁCH XÂY DỰNG VĂN HÓA CÔNG TY VỮNG MẠNH
2. Đặc điểm của nguồn nhân lực trong doanh nghiệp
Trong mọi tổ chức, nguồn nhân lực luôn được xem là tài sản quan trọng nhất.
Không giống như các nguồn lực vật chất hay tài chính, nguồn nhân lực mang tính đặc thù riêng, vừa là yếu tố vận hành, vừa là nhân tố sáng tạo, quyết định sự thành công hay thất bại của doanh nghiệp.
Một số đặc điểm nổi bật của nguồn nhân lực trong doanh nghiệp bao gồm:
- Mang tính chủ động và sáng tạo:
Con người là nguồn lực duy nhất có khả năng tư duy, sáng tạo và đổi mới. Họ thực hiện các công việc được giao và chủ động đề xuất ý tưởng, giải pháp giúp doanh nghiệp thích ứng nhanh với thay đổi của thị trường.
- Có khả năng phát triển và hoàn thiện liên tục:
Khác với máy móc hay thiết bị có tuổi thọ hữu hạn, nguồn nhân lực có thể phát triển không ngừng thông qua học tập, rèn luyện và tích lũy kinh nghiệm.
- Đa dạng và khác biệt giữa các cá nhân:
Mỗi nhân viên sở hữu những kỹ năng, tính cách, kinh nghiệm và giá trị riêng. Chính sự đa dạng này tạo nên sự phong phú trong ý tưởng, góc nhìn và cách giải quyết vấn đề, yếu tố cần thiết để hình thành môi trường làm việc linh hoạt, sáng tạo.
- Là nguồn lực duy nhất có thể tự tái tạo giá trị:
Khi được đào tạo và phát triển, người lao động nâng cao năng lực bản thân và đóng góp tri thức, kinh nghiệm cho tập thể. Điều này giúp nguồn nhân lực ngày càng gia tăng giá trị và trở thành “vốn tri thức” quý giá của doanh nghiệp.
- Mang tính xã hội và chịu ảnh hưởng từ môi trường làm việc:
Hiệu quả làm việc của con người chịu tác động lớn bởi văn hóa doanh nghiệp, cơ chế quản lý và tinh thần tập thể. Một môi trường công bằng, cởi mở và khuyến khích sáng tạo sẽ giúp nhân viên phát huy tối đa năng lực.
- Giữ vai trò trung tâm trong mọi chiến lược phát triển:
Dù là hoạch định chiến lược, quản trị tài chính hay phát triển công nghệ, con người vẫn là yếu tố quyết định để hiện thực hóa mục tiêu.
3. Vai trò của nguồn nhân lực đối với doanh nghiệp
Nguồn nhân lực là nền tảng cốt lõi trong mọi hoạt động của doanh nghiệp.
Dù công nghệ, tài chính hay cơ sở vật chất có hiện đại đến đâu, chính con người mới là yếu tố quyết định hiệu quả vận hành và khả năng phát triển lâu dài.
Dưới đây là những vai trò quan trọng của nguồn nhân lực trong doanh nghiệp hiện nay:
3.1 Đảm bảo hoạt động vận hành ổn định và hiệu quả
Con người là trung tâm của mọi quy trình sản xuất – kinh doanh. Nguồn nhân lực giúp doanh nghiệp duy trì hoạt động ổn định, hoàn thành kế hoạch, kiểm soát chất lượng và đảm bảo tiến độ công việc.
3.2 Tạo ra giá trị và lợi thế cạnh tranh bền vững
Trong môi trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt, nhân sự chính là yếu tố tạo khác biệt giữa các doanh nghiệp.
Một đội ngũ có kỹ năng chuyên môn cao, tinh thần trách nhiệm và tư duy đổi mới sẽ giúp doanh nghiệp tăng năng suất, giảm chi phí và sáng tạo ra sản phẩm – dịch vụ tốt hơn đối thủ.
3.3 Thúc đẩy đổi mới, sáng tạo và thích ứng với thay đổi:
Con người không chỉ là người thực hiện mà còn là người sáng tạo. Khi được khuyến khích học hỏi và trao quyền, nhân viên có thể đóng góp nhiều ý tưởng mới, cải tiến quy trình và chủ động thích nghi với sự thay đổi của thị trường, công nghệ.
3.4 Gìn giữ và phát triển văn hóa doanh nghiệp
Nguồn nhân lực không chỉ vận hành hệ thống mà còn duy trì “linh hồn” của tổ chức – đó là văn hóa doanh nghiệp.
Một tập thể gắn bó, chia sẻ giá trị chung và làm việc hướng đến mục tiêu chung sẽ giúp doanh nghiệp xây dựng môi trường tích cực, thu hút và giữ chân nhân tài.
3.5 Là nhân tố quyết định trong chiến lược phát triển dài hạn
Mọi chiến lược kinh doanh, dù ngắn hạn hay dài hạn, đều được thực hiện thông qua con người.
Việc doanh nghiệp có thể mở rộng quy mô, chuyển đổi số hay đổi mới mô hình kinh doanh hay không – tất cả phụ thuộc vào chất lượng và năng lực của đội ngũ nhân sự.
3.6 Góp phần nâng cao hình ảnh và uy tín doanh nghiệp
Nhân viên chính là “đại sứ thương hiệu” của doanh nghiệp. Thái độ chuyên nghiệp, trình độ cao và tinh thần làm việc tích cực của họ góp phần tạo dựng niềm tin từ khách hàng, đối tác và cộng đồng.
3.7 Thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội
Ngoài phạm vi doanh nghiệp, nguồn nhân lực chất lượng cao còn giúp nâng cao năng suất lao động quốc gia, đóng góp vào sự phát triển chung của nền kinh tế và xã hội.
Một chiến lược kinh doanh chỉ có thể thành công khi được thực hiện bởi những con người có năng lực, có tinh thần trách nhiệm và được đặt trong một môi trường phát triển bền vững.
XEM THÊM: AI AUTOMATION AGENCY LÀ GÌ? KHÁC GÌ VỚI CÔNG TY PHẦN MỀM TRUYỀN THỐNG
4. Thực trạng nguồn nhân lực doanh nghiệp tại Việt Nam hiện nay
Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam hội nhập sâu rộng, nguồn nhân lực được xem là yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.
Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy nguồn nhân lực trong nước vẫn tồn tại nhiều bất cập cả về số lượng, chất lượng và cơ cấu ngành nghề.
Dưới đây là bức tranh tổng quan về thực trạng nguồn nhân lực doanh nghiệp tại Việt Nam.
4.1. Về số lượng và cơ cấu lao động
Việt Nam hiện có hơn 52 triệu lao động, chiếm khoảng 67% dân số cả nước – một tỷ lệ cao trong khu vực Đông Nam Á. Lực lượng lao động trẻ, dồi dào là lợi thế nhân khẩu học lớn giúp Việt Nam thu hút đầu tư và mở rộng quy mô sản xuất.
Tuy nhiên, sự phân bố nguồn nhân lực chưa đồng đều: tập trung chủ yếu ở khu vực thành thị và các vùng kinh tế trọng điểm như Hà Nội, TP.HCM, Bình Dương, Bắc Ninh…, trong khi nhiều tỉnh miền núi hoặc vùng sâu vùng xa vẫn thiếu lao động có tay nghề.
Ngoài ra, cơ cấu ngành nghề mất cân đối – các lĩnh vực như nông nghiệp và lao động phổ thông chiếm tỷ trọng cao, trong khi nguồn nhân lực chất lượng cao cho các ngành công nghệ, tài chính, logistics, giáo dục và y tế còn thiếu nghiêm trọng.
4.2. Về chất lượng nguồn nhân lực
Mặc dù trình độ học vấn của lực lượng lao động Việt Nam đã được cải thiện, song chất lượng chuyên môn và kỹ năng thực hành vẫn còn hạn chế.
Theo báo cáo của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, chỉ khoảng 26% lao động đã qua đào tạo có chứng chỉ hoặc bằng cấp, trong khi các doanh nghiệp FDI đòi hỏi tỷ lệ này cao hơn 60%.
Kỹ năng mềm như giao tiếp, làm việc nhóm, tư duy phản biện và khả năng sử dụng ngoại ngữ, công nghệ thông tin vẫn là điểm yếu phổ biến.
Nhiều doanh nghiệp phản ánh tình trạng “thừa người làm được việc đơn giản, thiếu người làm được việc phức tạp”, dẫn đến năng suất lao động thấp hơn mức trung bình của khu vực ASEAN.
4.3. Những hạn chế và thách thức lớn
- Thiếu hụt nhân lực chất lượng cao: Nhiều ngành nghề mới như trí tuệ nhân tạo, phân tích dữ liệu, công nghệ xanh, năng lượng tái tạo… đang phát triển nhanh hơn tốc độ đào tạo.
- Tình trạng “chảy máu chất xám”: Nhiều lao động có tay nghề và chuyên môn cao lựa chọn làm việc ở nước ngoài hoặc các tập đoàn đa quốc gia thay vì ở doanh nghiệp trong nước.
- Kỹ năng nghề chưa đáp ứng nhu cầu thực tế: Sự liên kết giữa trường học và doanh nghiệp còn lỏng lẻo, khiến kiến thức đào tạo không bắt kịp yêu cầu thị trường.
- Tư duy học tập suốt đời còn yếu: Phần lớn lao động chưa có thói quen tự học, tự cập nhật kiến thức, dẫn đến chậm thích nghi với công nghệ và mô hình làm việc mới.
4.4. Xu hướng chuyển đổi và cơ hội phát triển
Chuyển đổi số và hội nhập quốc tế đang mở ra cơ hội tái cấu trúc nguồn nhân lực. Các doanh nghiệp ngày càng chú trọng đào tạo nội bộ, phát triển kỹ năng số và năng lực lãnh đạo trẻ.
Chính phủ Việt Nam đang triển khai Chiến lược phát triển nguồn nhân lực giai đoạn 2021–2030, tập trung vào đào tạo nghề, phát triển nhân lực công nghệ cao và tăng cường liên kết giáo dục – doanh nghiệp.
Nhiều tập đoàn, trường đại học và trung tâm đào tạo đã hợp tác để xây dựng hệ sinh thái học tập suốt đời, khuyến khích người lao động học tập liên tục, đáp ứng yêu cầu mới của nền kinh tế tri thức
Nguồn nhân lực Việt Nam đang ở giai đoạn “vàng” về số lượng nhưng chất lượng vẫn là thách thức lớn nhất.
Để doanh nghiệp nâng cao năng suất, tăng năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững, cần chú trọng đào tạo, tái đào tạo và xây dựng văn hóa học tập lâu dài trong tổ chức.
XEM THÊM: BÍ KÍP TUYỂN DỤNG HR GIÚP DOANH NGHIỆP XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ VỮNG MẠNH
5. Giải pháp phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực
Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và chuyển đổi số, việc đầu tư phát triển con người trở thành yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp duy trì lợi thế cạnh tranh. Việc đầu tư đúng hướng vào con người không chỉ giúp cải thiện hiệu suất làm việc mà còn tạo ra nền tảng cho đổi mới, sáng tạo và hội nhập quốc tế.
Dưới đây là những giải pháp thiết thực giúp doanh nghiệp và tổ chức phát triển nguồn nhân lực hiệu quả hơn.
5.1. Nâng cao nhận thức về vai trò chiến lược của nguồn nhân lực
Doanh nghiệp cần nhìn nhận con người không chỉ là “nguồn lao động” mà là tài sản chiến lược lâu dài.
Việc phát triển nhân sự nên được tích hợp trong kế hoạch kinh doanh tổng thể, thay vì là hoạt động phụ trợ của bộ phận nhân sự.
Lãnh đạo cần tạo điều kiện để nhân viên phát triển toàn diện từ chuyên môn, kỹ năng mềm đến tinh thần học tập, sáng tạo và gắn bó với tổ chức.
5.2. Đổi mới hệ thống đào tạo và phát triển nhân viên
Doanh nghiệp nên triển khai các chương trình đào tạo đa dạng và linh hoạt, bao gồm: đào tạo nội bộ, học online, mentoring (cố vấn) và đào tạo theo dự án.
Khuyến khích mô hình “learning by doing” học thông qua công việc thực tế, giúp nhân viên phát triển năng lực xử lý tình huống.
Đưa công nghệ vào quá trình đào tạo: sử dụng nền tảng e-learning, AI training hoặc micro-learning giúp việc học trở nên chủ động, cá nhân hóa và tiết kiệm chi phí.
5.3. Xây dựng chính sách thu hút và giữ chân nhân tài
Một chiến lược nhân sự hiệu quả cần đi đôi giữa thu hút nhân tài mới và giữ chân nhân sự hiện có.
Doanh nghiệp cần tạo môi trường làm việc minh bạch, công bằng, khuyến khích sáng tạo, đồng thời có chính sách đãi ngộ cạnh tranh (thu nhập, phúc lợi, cơ hội phát triển).
Quan trọng hơn cả là xây dựng văn hóa ghi nhận và tôn trọng con người, nơi mọi đóng góp đều được đánh giá đúng mức.
5.4. Tăng cường hợp tác giữa doanh nghiệp – nhà trường – cơ quan quản lý
Cần hình thành mối liên kết chặt chẽ giữa hệ thống giáo dục và doanh nghiệp để rút ngắn khoảng cách giữa đào tạo và thực tiễn công việc.
Doanh nghiệp có thể tham gia vào các chương trình thực tập, định hướng nghề nghiệp, hoặc tài trợ học bổng để tiếp cận sớm nguồn nhân lực trẻ.
Ngoài ra, nhà nước và các tổ chức cần hỗ trợ chính sách về đào tạo nghề, phát triển kỹ năng, nâng cao trình độ ngoại ngữ và kỹ năng số cho lực lượng lao động.
5.5. Xây dựng văn hóa học tập suốt đời trong doanh nghiệp
Trong kỷ nguyên chuyển đổi số, học tập suốt đời là yếu tố sống còn giúp doanh nghiệp duy trì năng lực cạnh tranh.
Doanh nghiệp nên khuyến khích mỗi cá nhân tự học, tự cập nhật kiến thức và chia sẻ tri thức nội bộ.
Các chương trình “learning culture” (văn hóa học tập) có thể được thiết kế thông qua workshop, talkshow, chia sẻ nội bộ hoặc các buổi đào tạo kỹ năng định kỳ.
Điển hình như tại IELTS LangGo, văn hóa học tập suốt đời được xem là nền tảng phát triển bền vững. LangGo không chỉ chú trọng đào tạo chuyên môn mà còn đầu tư mạnh vào phát triển kỹ năng, tư duy sáng tạo và lộ trình nghề nghiệp dài hạn cho từng nhân viên – minh chứng cho chiến lược “phát triển con người để phát triển tổ chức”.
Nguồn nhân lực không chỉ là yếu tố vận hành mà còn là “trái tim” của mọi tổ chức, quyết định trực tiếp đến sự phát triển và sức cạnh tranh của doanh nghiệp.
Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu, việc đầu tư vào con người – từ đào tạo, phát triển kỹ năng đến xây dựng văn hóa học tập suốt đời – chính là chìa khóa để phát triển bền vững.
Hy vọng bài viết, LangGo Careers đã giúp bạn hiểu rõ hơn về vai trò, thực trạng và giải pháp phát triển nguồn nhân lực, từ đó có cái nhìn chiến lược hơn trong việc xây dựng đội ngũ nhân sự chất lượng cao cho tương lai.
